اینترنت 5G به تازگی از مرز ۱۰۰ میلیون کاربر گذشته و توجه به بستر و پایلوت‌های آن در برنامه‌های کلان کشورهای پیشرفته باعث شده هر روز خبری شگفت‌انگیز درباره آن بشنویم.
صبح ملت | اخیرا اینترنت 5G در ایران مورد توجه بسیاری قرار گرفته و هنوز کمتر از ۵ هفته از راه‌اندزای نخستین سایت 5G ایران در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات نمی‌گذرد که محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری خبر از اتصال دومین نقطه به 5G در تهران داد و حتی اعلام کرد که شاهد اتصال سه نقطه دیگر تا پایان شهریور ماه به این شبکه ارتباطی خواهیم بود.
از همین جهت با خانم دکتر رقیه جدا عضو هیات علمی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران) و مجری قبلی طرح نسل پنجم شبکه ارتباطی کشور گفتگویی ترتیب دادیم تا بهتر و بیشتر با فناوری 5G آشنا شویم و چشم‌انداز روشن‌تری از مسیر اجرای اینترنت نسل پنجم و تاثیرات و موانع پیش روی آن داشته باشیم.
صبح ملت نیوز: زندگی بشر را می‌شود به دو قسمت قبل از اینترنت 5G و بعد از آن تقسیم کرد به‌نظر شما بزرگ‌ترین تحولاتی که اینترنت 5G در زندگی روزمره ایجاد خواهد کرد چیست؟
شبکه 5G تحولات خیلی زیادی را در زندگی بشر ایجاد می‌کند. البته این تحولات مربوط به شبکه 5G می‌شود که در نهایت پیاده‌سازی می‌شود. فایوجی که در حال حاضر از آن صحبت می‌شود بیشترین تمرکز را در ارائه نرخ‌ها یا سرعت‌های بالا به کاربران دارد و بیشتر برای شبکه پهن باند موبایل یا Mobile Broadband مطرح می‌شود.
البته فایوجی همان‌طور که می‌دانید علاوه بر ارائه سرعت و نرخ بالا اهداف دیگری را هم پیگیری می‌کند، ارائه سرویس‌هایی مانند سرویس اینترنت اشیاء یا IoT سرویس جراحی از راه دور و… سرویس‌هایی از این قبیل هستند.
علاوه بر اینها تاکید بر قابلیت اطمینان بالا و عدم خطا و کاهش بسیار زیاد تاخیر هم جزو ملاک‌های شبکه 5G هست. بنابراین 5G برای عملیات‌هایی که از راه دور انجام می‌شود و بسیار مهم هستند مانند جراحی از راه دور یا خودروهای خودران ایده خوبی است چرا که در این عملیات‌ها باید خطاها را به نزدیک صفر میل کند.
در حقیقت برای کاهش خطا باید هم سرعت بالا برود و هم تاخیری بسیار کم وجود داشته باشد و با این وجود گستره بزرگی از تحولات فنی را می‌توان با اینترنت نسل پنجم تصور کرد.
صبح ملت نیوز: ویژگی سرعت در اینترنت 5G فوق العاده برجسته به‌نظر می رسد. نظر شما درباره دیگر ویژگی‌های اینترنت 5G چیست؟
از ویژگی‌های دیگر شبکه 5G می‌توان به تکنولوژی اسلایسینگ یا فناوری برش‌زنی است. فناوری برش زنی میتواند یک شبکه مستقل با توجه به نیاز سیستم‌های مختلف فراهم کند. این شبکه تا حد زیادی قابلیت سفارشی دارد و در آن می‌توان معیارهای همچون نرخ تاخیر را بنا به درخواست متقاضی مدیریت کرد و در ادامه بعد از رفع نیاز متقاضی منابع شبکه آزاد شده و دوباره در اختیار دیگران قرار می‌گیرد.
صبح ملت نیوز: امکان دارد نمونه مشهودی از تاخیر در سرویس را برای خوانندگان صبح ملت نیوز مثال بزنید؟
منظور از تاخیر در دادن سرویس به‌عنوان مثال انتقال دیتا یک فیلم از سروری است که با فاصله دوری از کاربران قرار گرفته است وعملا انتقال اطلاعات میتواند با تاخیر انجام شود. یکی از راه‌هایی که برای کاهش این تاخیر پیشنهاد می‌شود نزدیک کردن سرورها به کاربران و ایستگاه‌های پایه است که به عنوان موبایل اج کامپیوتینگ یا محاسبات در لبه مطرح می‌شود. منظور از لبه در فناوری اج کامپیوتینگ به معنای لبه شبکه وایرلس یا نزدیک کاربر است. هدف این است که پردازش‌ها تا جای ممکن در نزدیک‌ترین حالت سمت کاربر انجام شود .
البته راه‌های دیگری مانند بالا بردن سرعت پردازش نیز برای کاهش زمان تأخیر در شبکه فایوجی مطرح می‌شود
صبح ملت نیوز: امواج میلیمتری چه نقشی در اینترنت نسل پنجم دارند؟
قبل از توضیح درباره امواج میلیمتری باید بدانیم که فرکانس امواجی که هم‌اکنون در شبکه 5G استفاده می‌شود از انواع فرکانس پایین است ولی در فاز نهایی اجرای شبکه 5G وظیفه دارد نرخ‌های بالا را تامین کند و باید از امواج با فرکانس بالا یا اصطلاحاً امواج میلیمتری استفاده کند. البته امواج میلیمتری که تاکنون بیشترین تست‌ها روی آنها انجام گرفته حدود ۲۶ تا ۲۸ گیگاهرتز است. از طریق همین امواج میلیمتری است که می‌توان قابلیت انتقال ۱۰ گیگابایت در عرض یک ثانیه تصور کرد.
صبح ملت نیوز: فرکانس‌های پایین چقدر است؟
بیشتر شبکه‌هایی که اکنون در دنیا با فرکانس پایین راه‌اندازی شده از فرکانس ۳/۳ گیگاهرتز شروع می‌شود و تا حدود ۴/۲ گیگاهرتز افزایش پیدا می‌کند.
صبح ملت نیوز: چه مراحلی نیاز است تا این فاصله فرکانسی طی شود و به سطح نهایی پیاده‌سازی اینترنت نسل پنجم دست پیدا کنیم؟
قبل از زمانی که راه‌اندازی یک فناوری شروع می‌شود تا زمانی که به قله اوج آن برسد میتواند در حدود ۲۰ سال طول بکشد. درباره 5G تحقیقات اولیه از حوالی سال ۲۰۱۰ آغاز شد و انتظار می‌رفت که تا حدود سال ۲۰۳۰ شبکه 5G راه‌اندازی شود. یعنی تا اواخر این دهه فرصت سرمایه گذاری‌های جدید روی شبکه به انتها میرسد و مشتریان بسیاری می توانند از امکانات و تحولات آن استفاده کنند . در واقع در آن زمان شبکه 4G شرایط نزولی خودش را آغاز میکنه و جای خود را به شبکه 5G میدهد.
صبح ملت نیوز: خانم دکتر جدا به نظر شما روند نفوذ 5G در ایران چقدر خواهد بود؟ حدودا در چند سال دیگر می‌توان انتظار داشت که شبکه 5G در دسترس عموم ایرانیان باشد؟
در پژوهشی که ما ضریب نفوذ شبکه 5G را با توجه به رشد شبکه 4G در ایران محاسبه کردیم به نتایج جالبی رسیدیم. اگر شبکه 5G در ایران نیز به تدریج از سال ۲۰۲۱ راه‌اندازی شود، می‌توان آغاز کار را با تعداد ۸۰۰ هزار کاربر در سال تصور کرد؛ ولی این نرخ افزایشی است و ضریب نفوذ هر ساله چند برابر می‌شود. البته این مقدار در ابتدا کار در همین حدود است و در اغلب کشورهای در همین سطح شروع می‌شود است و مختص ایران نیست.
البته امکان دارد با توجه به شرایط مقدار نفوذ کاهشی نیز باشد ولی با یک نرخ تقریبی می‌توان امید داشت که در سالهای ۲۰۲۸ و ۲۰۲۹ شاهد ضریب نفوذ خوبی برای پروژه اینترنت نسل پنجم در ایران باشیم.
صبح ملت نیوز: با راه‌اندازی اینترنت اشیا شاهد چه تحولاتی در سطح کلان خواهیم بود؟
اینترنت اشیا از سرویس‌های است که فرصت زیادی برای شکوفایی در شبکه 5G خواهد داشت. حوزه کارآمدی اینترنت اشیا بسیار وسیع است و می‌توان از حوزه‌های همچون کشاورزی گرفته تا حوزه سلامت و بیمارستان‌ها و مدیریت در خانه‌ها از خدمات آن استفاده کرد.
سرویس اینترنت اشیا به‌تنهایی بستر تحولات بزرگ خواهد بود. ما با اتصال اشیا یا دستگاه‌های مختلف با هم می‌توانیم انواع پارامترهای از قبیل دما، رطوبت و حتی موارد ایمنی مثل انواع نشتی و هشدارهای محیطی و زیست محیطی را به‌طور پیوسته و سریع مورد پایش قرار دهیم. گستره این تحولات به‌راحتی میتواند کیفیت زندگی فردی ما را دگرگون کند و علاوه بر افزایش راحتی و آسایش باعث ایجاد فرصت‌های جدیدی برای رشد و تکامل بیشتر شود.
صبح ملت نیوز: مرکز تحقیقات مخابرات چه نقشی در گسترش 5G در ایران دارد؟
مرکز تحقیقات مخابرات که حدود ۵ سال است که روی شبکه 5G کار می‌کند و تمام تلاش خود را کرده تا بازیگران اصلی را در سطح کشور به میدان عمل وارد کند. تلاش‌های مختلفی برای آشنا کردن ذهن تصمیم‌گیران برای نیاز و توجه به شروع زودتر تحقیقات درباره 5G انجام شده. این تحقیقات در سطوح مختلف بوده از جمله آشنایی شناخت زیرساخت‌ها، راه‌اندازی بسترها و پایلوت‌ها.
از نظر عملی نیز در این مدت مرکز مقدمات راه‌اندازی شبکه LTE را به‌صورت نرم‌افزاری فراهم کرده . از پروژه‌های بعدی اجرای شبکه LTE با قابلیت خودسازماندهی (SON) با توجه به استفاده از اپن سورس‌ها بود که در نتیجه آن حرکت به سمت هوشمند‌سازی شبکه 5G گسترش پیدا خواهد کرد. این پروژه مقدمه خوبی برای استفاده از بستر مجازی‌سازی توابع یا Network function virtualization است.
البته نقش‌های فراوانی برای مرکز تحقیقات در گسترش شبکه 5G می‌توان متصور شد. یکی از آنها راه‌اندازی پایلوت‌ها در سطح ملی است که ارائه‌دهندگان سرویس‌های مختلف توانمندی و قابلیت‌های خود را تست کنند و گروه‌های هدف نیز می‌توانند از وضعیت و امکانات شبکه بازدید کنند. در کل این اتفاق مهم میتواند عامل ترغیبی برای بازیگران چه در سمت ارائه‌دهندگان و چه در سمت مصرف‌کنندگان باشد تا سریع‌تر و بهتر با ابعاد خواسته و نیازهای خود آشنا شوند و روند جذب سرمایه‌گذاری در این حوزه و حرکت پایدار به سمت شبکه 5G فراهم شود. در هر صورت مرکز تحقیقات مخابرات به‌عنوان یک مرکز کلی در کشور امکان بسیار خوبی برای هماهنگی و ارتباط پژوهشگران و بخش‌های فناوری و صنعتی است.
صبح ملت نیوز: تاثیر اینترنت نسل پنجم را بر اقتصاد دیجیتال ایران چگونه می‌بینید؟
شبکه 5G نقش کلیدی در تحول اقتصاد دیجیتال دارد چرا که پارامتر هوشمندی به فعالیت‌های کنترلی اضافه می‌شود. صنایع هوشمند می‌شوند و فعالیت‌های کشاورزی رشد قابل‌توجهی پیدا می‌کنند و چون این امر تاثیر زیادی بر افزایش درآمد دارد باعث تحول اقتصادی می‌شود. البته همه اینها منوط‌به راه‌اندازی شبکه 5G حقیقی است. شبکه‌ای که پیش نیازهای آن رعایت شده و اسلایسینگ آن کامل راه‌اندازی شده و توانسته آن تاخیر اندک را به معنای واقعی فراهم کند پس میتواند صنایع را به سمت دیجیتالی شدن پیش ببرد و جهش اقتصاد ایجاد کند.
شبکه 5G میتواند درآمدهای زیادی را برای کشورها تامین کند و از سویی دیگر باید به هزینه‌های بالای آن برای رسیدن به کیفیت مطلوب نیز توجه کرد. بنابراین شکوفایی اقتصادی اتفاقی نیست که در عرض مثلاً ۱۰ سال رخ دهد و شاید ۱۵ یا حتی ۲۰ سال آینده بعد از راه‌اندازی شبکه 5G به تدریج تحقق پیدا کند و اثرات آن دیده شود.
نکته مهم این است که کم‌کم باید همت‌ها جزم شود و این فناوری‌ها وارد صنایع ایران هم بشوند. و این از بقیه موارد بسیار مهم‌تر است . شما اگر به کشورهای دیگر نگاه کنید هم‌اکنون طرح‌های پایلوت 5G را در پروژه‌های معدن و کشاورزی آنها می‌بیند که راه‌اندازی شده است. هر چقدر ما دیرتر دست به چنین اقداماتی بزنیم مسلما دیرتر هم از نتایج و تحولات آن در اقتصاد بهره می‌بریم.
پس در تحول اقتصاد دیجیتال ایران توسط اینترنت نسل پنجم دو نکته مهم وجود دارد. یکی اینکه برای ثمردهی نیاز به زمان زیادی است مثلاً در دنیا برای تحقق اهداف آمارهای رشد اقتصادی به سالهای حدود ۲۰۳۵ اشاره می‌کنند در کشور ما نیز چون با تاخیر وارد فناوری 5G شدیم و البته صنایع کمتر فعالی هم داریم زمان بازدهی طولانی‌تر خواهد بود.
صبح ملت نیوز: با وجود این تحولات بزرگ 5G چه انتظاری باید از فناوری 6G داشته باشیم؟
فناوری 6G شبکه را به سمت هوشمند کردن پیش می‌برد که این پارامتر به نسبت در شبکه 5G کمتر دیده می‌شود. در شبکه 6G شاهد استفاده از هوش مصنوعی و ماشین لرنینگ خواهیم بود که باعث کاهش دخالت انسان در راه‌اندازی شبکه می‌شوند.
البته در بعضی پژوهش‌ها نیز اعلام شده که در شبکه 6G از امواج میلیمتری به سمت امواج تراهرتز خواهیم رفت؛ ولی در کنار آن موضوع برجسته‌ای که مطرح می‌شود استفاده از کنترل‌گرهای هوشمند مثل بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای دیتاماینینگ‌های گسترده و دسترسی به اطلاعات ارزشمند است.
صبح ملت نیوز: خانم دکتر جدا به عنوان یک پژوهشگر چه موانعی را برای گسترش 5G در ایران مهم و برجسته می‌دانید؟
هنوز در کشور ما سرمایه‌گذاری برای تحقق توسعه بسیار کم انجام می‌شود. اپراتورهای ما برای توسعه شبکه 5G باید سرمایه‌گذاری‌های بسیار وسیعی انجام دهند و بسترها و پایلوت‌ها را حمایت کنند.
بسترها و پایلوت‌ها برای نتیجه‌گیری و موفقیت باید مسیر بسیار پیچیده‌ای را طی کنند و نمی‌شود انتظار داشت که با یک تست کوچک راه‌اندازی، بتوان همه نیازهای شبکه 5G را رفع کرد. برای همین در بسیاری از کشورها اپراتورها در کنار صنایع به تحقیق و توسعه دست می زند.
اپراتورها در کنار صنایع خودروسازی قرار می گیرد و سرمایه گذاری وسیع ایجاد می کنند و از کسانی که در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی پژوهش می‌کنند حمایت می شود تا بسترها و پایلوت‌های تست شبکه 5G را راه اندازی کنند. البته در کشور ما کمتر این اتفاق رخ میدهد و این مشکل و مانع اصلی است که برای پژوهشگران نسل پنجم اینترنت در ایران وجود دارد.
