“برج بابل” اثر پیتر بروگل، نقاش مشهور فلاندری، نقاشی‌ای پر رمز و راز است که علاوه بر بازنمایی اسطوره‌ای مشهور از کتاب مقدس، تصویری دقیق از زندگی پرهیاهوی شهری در قرن شانزدهم میلادی را به نمایش می‌گذارد. این اثر هنری که در سال ۱۵۶۳ خلق شده، موضوعات مذهبی و اسطوره‌ای را با نگرشی نوین و زمینی بازآفرینی کرده و تأملی عمیق بر وضعیت شهر آنتورپ (Antwerp) در دوران رنسانس ارائه می‌دهد.
برج بابل از اسطوره‌های کتاب مقدس و در فصل “پیدایش” آمده است. طبق این روایت، نمروذ، پادشاه بابل، تصمیم می‌گیرد برجی بسازد که به آسمان برسد. خداوند به‌دلیل غرور او، زبان‌های کارگران را متفاوت می‌کند تا دیگر نتوانند با یکدیگر صحبت کنند و پروژه نیمه‌کاره باقی بماند. در نقاشی بروگل، برج شخصیت اصلی اثر است؛ ساختاری عظیم که در برابر آن انسان‌ها کوچک و ناتوان به نظر می‌رسند.بروگل در طراحی این برج، از کولوسئوم رم الهام گرفته است. ساختار دوطبقه‌ای طاق‌ها و معماری ویران‌شده برج به وضوح یادآور کولوسئوم است که حتی در قرن شانزدهم نیز به‌عنوان اثری مخروبه شناخته می‌شد. برج بابل در این نقاشی با پایه‌ای نامتعادل، بالایی فروپاشیده و سنگ‌هایی فرسوده به‌وضوح بیانگر شکنندگی و ناپایداری این بنای انسانی است.در بخش پایین چپ نقاشی، پادشاه نمروذ، با لباس شنل و همراه معمار و سربازانش، مشغول بازدید از پروژه است. بروگل این پادشاه اسطوره‌ای را به شکل پادشاه فیلیپ دوم اسپانیا به تصویر کشیده است. فیلیپ دوم، پادشاه مستبد و متعصب مذهبی، در همان دوران بر سرزمین‌های هلندی حکومت می‌کرد.در پس‌زمینه برج، دیوار دفاعی شهر آنتورپ به سختی قابل تشخیص است. این حصار در سال ۱۵۴۲، در دوران شارلکن، به دلیل گسترش شهر ساخته شد. بروگل با جای دادن برج بابل در شهر آنتورپ، نگاهی انتقادی به آینده این شهر دارد. ویژگی‌هایی چون گسترش بی‌رویه، چندزبانی و حضور مهاجران از سراسر جهان در شهر آنتورپ، شباهت زیادی به ویژگی‌های اسطوره‌ای بابل دارد.
کارگران برج بابل، نماد دوگانه‌ای از کارگران اسطوره‌ای و مردم عادی آنتورپ هستند. بروگل با دقتی بی‌نظیر زندگی روزمره مردم را به تصویر می‌کشد؛ از خرهایی که سنگ حمل می‌کنند تا کارگران با جرثقیل‌های ابتدایی و نردبان‌های چوبی. این جزئیات، مهارت‌های نقاش در به تصویر کشیدن تنوع زندگی روزمره را به نمایش می‌گذارد.در پس‌زمینه نقاشی، رودخانه اسکلت که در افق دوردست جریان دارد، با کوه‌ها و جنگل‌هایی که در نور آبی‌رنگ حل شده‌اند، دیده می‌شود. این منظره، که به “چشم‌انداز جهانی” مشهور است، بازتابی از زیبایی بیکران طبیعت است. تضاد بین این طبیعت آرام و همیشه زنده با برج بابل، که ساخته دست انسان و نماد تکبر و ناپایداری است، پیام اصلی نقاشی را نمایان می‌سازد.
اثر “برج بابل” بروگل، ترکیبی از تاریخ، اسطوره و نقد اجتماعی است که در کنار زیبایی بصری، تأملاتی عمیق درباره غرور انسان و محدودیت‌های آن ارائه می‌دهد. این نقاشی نه‌تنها بیانگر تسلط بروگل بر تکنیک هنری است، بلکه بازتابی از نگرانی‌های او نسبت به جامعه و زمانه‌اش محسوب می‌شود.
نویسنده : Manuela France
مترجم : پریسا فرخیان
